Mlađe žene sa rakom dojke dele zajedničke nezadovoljene potrebe
Iako je rak dojke bolest starije životne dobi, manje od 10% pacijentkinja mlađe je od 40 godina. Ove žene se posmatraju kao posebna populacija jer dele zajedničke probleme specifične za mlađu životnu dob. Jedan od njih je briga za potomstvo jer mnoge od njih nisu ostvarile svoje planove za formiranjem porodice.
Rezultati opservacionih studija pokazuju da ove žene u značajno manjem broju zatrudne i rađaju decu u odnosu na žene bez dijagnoze raka dojke. Oko 5%-10% žena sa rakom dojke mlađih od 40 godina zatrudni. Mnoge su zabrinute da bi trudnoća mogla da podstakne povratak bolesti, naročito kod onih sa tzv. hormon receptor (HR) pozitivnim tumorima koji je i najčešći tip raka dojke. Ovi tumori se karakterišu time da estrogen podstiče njihov rast i da je, sledstveno tome, antiestrogena terapija (sniženje nivoa estrogena primenom injekcija koje privremeno prekidaju stvaranje estrogena u jajnicima i/ili primenom lekova koji blokiraju dejstvo estrogena na nivou njegovog receptora, kao što je tamoksifen) veoma efikasna u lečenju i prevenciji ovih tumora.
Sve žene sa HR pozitivnim tumorima dojke koji se dijagnostikuju u ranom stadijumu, kada je cilj terapije izlečenje, primaju posle operacije adjuvantnu (dodatnu) hormonsku terapiju tokom 5 do 10 godina. Ova terapija ima za cilj da smanji rizik od povratka raka dojke koji postoji kod svake žene posle operacije kada se uklanja tumor sa regionalnim limfnim čvorovima. Za veliki broj žena rađanje posle završetka dugogodišnje adjuvantne terapije nije moguće.
Trudnoća ne povećava rizik za povratak raka dojke
Pre nego što je Positive studija dizajnirana urađeno je nekoliko sistematičnih analiza retrospektivnih studija koje su pokazale da trudnoća dodatno ne povećava rizik za povratak raka dojke, čak i kod pacijentkinja koje su imale HR pozitivne tumore. Internacionalna grupa za istraživanje raka dojke (IBCSG) je potom dizajnirala akademsku Positive studiju. Ona treba da odgovori na goruće pitanje da li je bezbedno da se privremeno pauzira sa adjuvantnom hormonskom terapijom zarad ostvarivanja trudnoće, a da se nakon porođaja i perioda dojenja nastavi sa hormonskom terapijom do ukupno 5 ili 10 godina, šro zavisi od početnog rizika za povratak bolesti.
Pauziranje sa hormonskom terapijom ne pogoršava kratkoročni ishod lečenja
U studiju je uključeno ukupno 518 žena životne dobi do 42 godine koje su posle operacije primale 18 – 30 meseci hormonsku terapiju pre pauze. Sve žene koje su uključene u studiju su jasno izrazile želju za potomstvom i spremnost da privremeno prekinu sa lečenjem. U ovom projektu učestvuje 116 centara (između ostalih i Institut za onkologiju i radiologiju Srbije) iz 20 zemalja sveta (23% iz Severne Amerike, 61% iz Evrope i 16% iz Azije i Bliskog istoka). Bilo je predviđeno da se studija zaustavi ako više od 46 žena u periodu od 3 godine posle operacije doživi povratak bolesti. Međutim, nakon 3,5 godine praćenja, ovaj broj nije dostignut: rak dojke se povratio kod 44 žene, što čini 9% od celokupnog broja učesnica u studiji (ove stope relapsa bolesti su jednake sa stopom koja je zabeležena kod mladih pacijentkinja koje nisu zatrudnele).
Svim ženama je strogo sugerisano da nastave sa prekinutom hormonskom terapijom i do sada je 76% žena to i uradilo nakon porođaja ili nakon perioda od oko 2 godine, ako trudnoća nije ostvarena. Ovakvi rezultati pružaju ohrabrujuće smernice mladim ženama sa rakom dojke koje se nadaju da mogu da rode. Međutim, treba naglasiti da je period praćenja relativno kratak i da će se ishodi lečenja ovih žena i dalje pratiti tako da možemo uporediti da li će i broj pacijentkinja sa kasnim relapsima (povratak bolesti posle više od 5 godina od operacije) biti uporediv sa ženama koje nisu rađale. Drugi važan momenat u odluci da li zatrudneti posle lečenja raka dojke jeste puna informacija o rizicima za ponovnu pojavu raka dojke, jer će se kod nekih žena to desiti, što može uticati na dužine njihovih života.
Žene koje su lečene zbog raka dojke rađaju zdravu decu
Od ukupno zabeleženih 517 trudnoća, bar jednom je zatrudnelo 368 žena (74%), a 317 (64%) žena rodilo je po jedno živo dete. Od ukupno 365 rođene dece, 15 žena je rodilo blizance, a 335 po jedno dete. Više puta je zatrudnelo 110 žena. Oko 11% trudnica doživelo je komplikacije u trudnoći, od kojih su najučestaliji bili povišen krvni pritisak/preeklampsija (3,8%) i dijabetes (2,4%). Urođene anomalije zabeležene su kod 2,2% rođenih beba, što je uporedivo sa brojem u opštoj populaciji. Oko dve trećine žena dojilo je svoju decu posle porođaja.
Institut za onkologiju i radiologiju Srbije
Institut za onkologiju i radiologiju Srbije se u izvođenje ove važne studije uključio 2017. godine. Tim stručnjaka okupljnih oko Positive studije čine lekari i medicinske sestre Instituta sa dugogodišnjim iskustvom u izvođenju kliničkih ispitivanja. Od 2021. godine u IORS-u zvanično postoji Ambulanta za onkofertilitet gde se pruža podrška svim mladim ženama vezanim za mogućnost rađanja i zaštite plodnosti pre primene onkološke terapije, u prvom redu hemioterapije.
Multidisciplinarni tim lekara (medikalni onkolozi, patolog, ginekolog) i medicinske sestre IORS-a, sa velikim iskustvom u izvođenju kliničkih ispitivanja, uključio se 2017. godine u ovu akademsku studiju. Preko našeg centra uključeno je 5 žena, kod kojih je posle perioda od oko 2 godine od operacije raka dojke prekinuta adjuvantna hormonska terapija radi pokušaja da zatrudne. Dve žene su se porodile jedna početkom aprila, a druga u decembru 2021. godine i rodile su po jednog zdravog dečaka.
